|
PRENTSAK
ESAN DUENA...
HELENA TABERNAREN PROPOSAMEN
ARRISKATUAK badu behar dena: ikaragarrizko... Kostako da aurkitzea, lexikoan,
Helenaren ausardia femeninoa/maskulinoa definituko duen hitz zehatza. Baina
ausardia horrexek bultzatu du hura, bost urtez eta ezkutuan, lanean aritzera,
eta emaitza: "Yoyes", espainiar zineko film handi bat, gizakiari buruzko hausnarketa
sakon bat, Ana Torrent-ek protagonizatua. Razionalismorik gabeko adimen batek
diktatua; gipuzkoar sukaldeko hats erromantiko, amazko eta familiazko batek
kutsatua; euskal melomano oro gatibu daukan tristura eslabiarrak bustirik;
suspentse politiko, dokumental eta belaunaldi baten isla; iragan hurbil baten
erretratu gogor baina ez manikeo, Yoyesen mitoa film bikain ez ezik, galdera
latz ere bada: Nork hil zuen hura? Eta erantzun beldurgarria: "Guztiok hil
genuen". (Beatrice Sartori. LA LUNA, EL MUNDO)
HELENA TABERNAREN "YOYES"-EN
ESTATU MAILAKO ESTREINALDIAK IREKI ZITUEN ATZO LANZAROTEKO "SCREENING"-AK
(KANARIAR prentsa, 1999ko abenduaren 17a)
ANA TORRENT ANTZEZLEAK
YOYES KONPROMETITU ETA GIZATIAR BAT AGERTZEN DU (Rocío García, EL PAÍS, 1999ko
abenduaren 17a)
YOYES-EN BIZITZA BIRSORTZEN
DU FILM BATEK. Filmak auziaren alderdi guzti-guztiak ukitzen ditu. Emaitza:
film arriskatu, baliente eta egiati bat, non une hunkigarri anitz baitira,
bereziki Dolores Gonzalezen senitarteko giro dramatikoa agertzen dutenak (Borja
Hermoso, EL MUNDO, 1999ko abenduaren 17a)
'YOYES'-ENA IZAN ZAIT
ORAIN ARTEKO ANTZEZPENIK ZAILENA", dio Ana Torrentek (EL CORREO, 1999ko abenduaren
17a)
"YOYES"-EK IREKI DITU
ESPAINIAR ZINEA EUROPARATZEKO JARDUNALDIAK. ANA TORRENT-EK HELENA TABERNAREN
OPERA PRIMA AURKEZTU ZUEN ATZO LANZAROTEN. Filma horretan Yoyes-en pertsona
alderdia erakusten da, eta, gainera, haren militante alderdia. (DIARIO SUR,
1999ko abenduaren 17a)
NAFAR ZUZENDARIAK BERE
OPERA PRIMA AURKEZTU ZUEN LANZAROTEN ORAIN GUTXI. DATOZEN HILOTAN IZANGO DUGU
HURA IKUSTEKO AUKERA: HELENA TABERNAk oraintsu bukatu du bere lehen filma:
"Yoyes". Gaia: ETAko militante ohi ezagun bat, zeina ETAk hil baitzuen. Nafar
zuzendaria pozik dago bere lanaren emaitzarekin, eta zer erantzun izango duen
ikusteko irrikatzen. Helenak ezohiko pertsonaiekiko duen interesagatik aukeratu
zuen Yoyes, eta haren libre izateko eta bere bizitza aldatzeko "ausardiak"
erakarri zuen, batez ere. (Alicia Ezker, DIARIO DE NOTICIAS, 1999ko abenduaren
18a)
itzuli
|
|
|
|
|
|
|
"Egunkaria",
1999ko uda
"Yoyes"en atzean
dagoen emakumea oso gertu sentitzen du
Helena Taberna
altsasuarrak amaitu berri du Dolores Gonzalez Katarain Yoyes ETAko kidearen
bizitza jasotzen duen filmaren errodajea. Lehen film luzea du hau, eta
bost urte behar izan ditu egiteko. Yoyesen atzean dagoen pertsona ulertzea
du xede Tabernak. Askok nahiago zukeen film hau egin ez balitz, zuzendariak
uste duenez.
EGUNKARIA.- Nola
sortu zitzaizun Yoyesen bizitza zinemara eramateko gogoa?
HELENA TABERNA.- Badakizu poetek zer esaten duten, poemak ez dituzula
zuk aukeratzen, eurek zu baizik. Zehazki ez dakit zergatik etorri zaidan
Yoyes. Ez nuen ezagutu, eta batzuetan harritu egiten nau munduan beste
egitekorik ez banu bezala film honen alde egin dudan borrokak.
Bestalde, egia da ez dela gauza arraro bat ere, herri honetako emakume
bat naiz, Yoyesen belaunaldi berekoa… Filma egiteko erabakia orain bost
bat urte hartu nuen, eta ordutik filmaketa bukatu dudan artekoa izutzeko
moduko ibilbidea izan da. Animalia batek bezala egin behar izan dut borroka
egitasmo honen alde. Egia esan, kontu honekin hasi nintzenean ez nuen
uste hainbeste kostatuko zitzaidanik.
E.- Zeintzuk izan dira borroka horiek?
HT.- Borrokak askok izan dira. Egitasmo hau serio eskutan hartu
nuenean argi izan nuen aurrera egingo bazuen Europako sustengua behar
zuela. Intuizio bat izan zen. Eta, horregatik, gidoiaren lehen zirriborroa
gidoien esparruko Europako laguntzetara aurkeztu genuen, eta hor lehen
laguntza jaso genuen. Horren ondorioz etorri dira beste laguntzak, EAEkoak
lehenengo eta Madrilgoak ondoren. Baina film honek ez balu Europako Batasuneko
laguntzarik izan, ez zen aurrera atera ahal izango.
E.- Europan laguntza lortzea erraza izan al da?
HT.- Gidoia aurkeztu nuenean nahiko lasai nengoen, bi arrazoirengatik:
egitasmoa kalitatezkoa zelako eta Yoyesen historiaren tratamendua objektiboa
delako. Bi gauza horiexek izan dira nire bi kezka nagusiak, eta benetan
inporta izan zaizkidanak filmea egiterakoan.
E.- Zergatik Yoyes?
HT.- Yoyes tragedia greko garaikide bat da, eta, gainera, protagonista
emakume bat da. Haren bizitza zinema hutsa da; osagarri guztiak ditu zinemara
eramateko. Beste kultura batzuetan horrelako emakume bat balute aspaldi
zuten zinemaratua. Bere garaiarekin engaiatutako emakumea da; bere pentsamendua
eboluzionatuz doa; Yoyes feminista da emakumea bizitza publikoan bidea
egiten hasten den garaian eta Euskal Herriaren aldeko borrokan engaiatuko
da maila askotan, ez politikoan bakarrik. Horregatik guztiagatik erreferente
unibertsal bat da. Yoyesen atzean dagoen emakumea nik oso gertu sentitzen
dudan emakume bat da. Niri, estereotipoen gainetik, gizakia interesatzen
zait; gizaki hori nola irits daitekeen gauzarik handienak eta miseria
sakonenak egitera ulertzea.
E.- Zer kontatu duzu filmean? Biografia lineal bat al da?
HT.- Gidoiak lan handiak eman dizkit eta lan handia egin dut. Asko
landutako gidoia izan da, eta alde askotatik jaso du onespena. Filmeak
bi ildo narratibo ditu: bata denbora errealean kokatzen da, eta 1985ean
Yoses Parisera iritsi eta hurrengo urtean Ordizian hiltzen duten arteko
tartea betetzen du. Bestea -flashback modura sartuko da- 1973an hasten
da, ETAn sartzen denean, eta 1979an erakundea uzten duenean amaitu. Bi
lerro horiek harilkatuz doaz filmean zehar. Beste elementu batzuk ere
badaude, Yoyesen bizitzaren azken urteko ingurunean garrantzi handia dutenak:
GAL; ETA erakundea, zein bere bidean jarraitzen duen, eta prentsa.
E.- Non dokumentatu zara? Yoyesek idatzita utzi egunkarian, familian,
lagunekin...?
HT.- Alde askotatik jaso dut informazioa. Diren eta ez diren artxibo
guztiak arakatu ditugu. Liburua ere hartu dugu oinarritzat; senide batzuekin
ere izan dugu harremana… Yourcenarrek, Adrianoren oroitzapenak liburuan
esaten du harriek ere benetakoak behar dutela izan, eta nik ere maxima
hori izan dut film hau egiterakoan. Filmean dauden pertsonaia guztiak
errealak, benetakoak, autentikoak dira eta ezagutzen errazak dira, nahiz
eta pertsona baten baino gehiagoren arteko nahasketatik ere jaio diren.
E.- Baina ez da dokumental bat. Non dago fikzioaren eta errealitatearen
arteko oreka hori?
HT.- Bai egia da, ez dut dokumental bat egin nahi izan. Eta horregatik,
adibidez, Yoyesen umea filmean ez da mutikoa, neskatoa baizik; bere familia
ere aldatuta dago… Fikzioaren eremuan sartu nahi izan dut, nik pertsonaia
horiek eta nire herriko garai hori ikusten dudan moduan adierazi nahi
baitut. Baina dena erreala da filmean, eta horrek, uste dut, egiazko film
bat egiten duela, bizitza bera bezain egiazkoa; egiazko jarrera batetik
kontatutako bizitza puska bat baita.
E.- Hasieran esan duzun istorio objektibo bat egin nahi zenuela,
baina ziurrenik gauzarik objektiboena subjektibotasun zintzo bat da. Azken
finean zauden lekutik abiatzen zara.
HT.- Bai hori egia da, eta objektibotasuna ere faltsua izan daiteke.
Baina zera nahi izan dut: hain inplikatuta egon ez daitezkeen lekutik
gertaera historiko guztiak ikus ditzaten. Saiatu naiz barruan eta kanpoan
egoten. Horrek zer esan nahi duen? Adibidez, diskurtso nagusia Yoyesen
pertsonaiak badarama ere, gainontzeko pertsonaia guztiak Yoyesen inguruko
bere ikuspuntua ematen dute. Baina, jakina, emakume horrekiko nire begirada
da filmean agertzen dena, eta baita gure herriko garai oso garrantzitsu
baten gaineko nire begirada ere. Eta buruan nuen filma egin dut. Ez dut
inork manipula nazan utzi, eta hori sinarazi diet produktore izan direnei.
Eta, beraz, egurra edo loreak niretzat behar dute izan. Eta benetan uste
dut egin nahi nuen filma egin dudala.
E.- Nola islatu duzu Yoyesen pentsamendua? Haren pentsamenduaren
bilakaera?
HT.- Beno, esan dezaket Yoyesen taupada sentitu dudala, hura ezagutzera
iritsi naizela. Nik uste dut aurkezten dudan emakumea nahikoa hurbil dagoela
Yoyesengadik. Ez da santu bat, ez eta demonio bat. Gizaki bat da, tentsio
handiko uneak bizi izan dituena eta bere garaia oso modu indartsuan bizi
zuena.
E.- Ana Torrent aktoreak egin du Yoyesena.
HT.- Anak bai fisikoki eta bai espiritualki badu Yoyesekin antzik.
Bi hilabete aritu gara entseatzen aktoreekin, eta Ana bete-betean sartu
da pertsonaian. Gainera, guztiok Oteizarekin bildu ginen eta Anarentzat
euskal bihotzera sartzea bezala izan zen. Pentsa, gure ahokularietako
bat Yoyesen komandokide izan zen, eta behin bazkaltzen geundela Yoyes
deitu zion Anari.
E.- Zure lehen film luzea da.
HT.- Bai, eta, gainera, haur batekin eta zakur batekin ere egin
dut lan, badakizu Hitchcockek zer esaten zuen: ez animaliarik ez haurrik
filmaketan. Egia esan, film luzea egiten oso eroso sentitu naiz eta oso
ondo aritu naiz lanean. Lehen luzea izateak ez dit arazo berezirik sortu.
E.- Zuzendari eta emakume. Horrek bestelako begirada bat ekar al
lezake?
HT.- Beno, filmeak bitan banatzen dira, film onak eta film txarrak;
berdin dio gizonek edo emakumeek eginak izatea. Eta nirea gustatuko litzaidake
emakume batek zuzendutako film on bat izatea. Baina bai, uste dut emakumeok
eman dezakegula beste begirada bat, beste ikuspuntu bat, nahiz eta zinema
emakumezko zuzendarien eta gizonezko zuzendarien artean banatzea zentzugabea
iruditzen zaidan.
volver
|
|