PRENTSA-TXOSTENA

"YOYES" filma -HELENA TABERNAk zuzendua eta CIPI CINEMATOGRÁFICA-k ekoiztua- Lanzaroten erakutsi zuten lehen aldiz, "Spanish Film Screenings for Europe"-en barruan, eta "YOYES" aukeratu zuten jardunaldi horiek irekitzeko; Espainiar Ekoizleen Elkarteak (EEE) antolatzen ditu jardunaldi horiek, espainiar zinea Europako banatzaileen aurrean sustatzeko. YOYESi oso harrera beroa egin zioten, bai jardunaldietan zirenek, bai prentsa berezituak. YOYESek aurretik piztua zuen ikusmina, arrazoizko gertatu zen: jende guztiak goraipatu zuen filma; batzuek modu sutsuan, gainera. Filma hori arriskatutzat, balientetzat eta zintzotzat jo dute. Prentsak, berriz, Yoyesen pertsonaiaz egiten den hausnarketa azpimarratu du. Ana Torrent-ek protagonista nagusi moduan egindako lana ere nabarmendu dute.

PRENTSAK ESAN DUENA... - ELKARRIZKETA

home

 

PRENTSAK ESAN DUENA...

HELENA TABERNAREN PROPOSAMEN ARRISKATUAK badu behar dena: ikaragarrizko... Kostako da aurkitzea, lexikoan, Helenaren ausardia femeninoa/maskulinoa definituko duen hitz zehatza. Baina ausardia horrexek bultzatu du hura, bost urtez eta ezkutuan, lanean aritzera, eta emaitza: "Yoyes", espainiar zineko film handi bat, gizakiari buruzko hausnarketa sakon bat, Ana Torrent-ek protagonizatua. Razionalismorik gabeko adimen batek diktatua; gipuzkoar sukaldeko hats erromantiko, amazko eta familiazko batek kutsatua; euskal melomano oro gatibu daukan tristura eslabiarrak bustirik; suspentse politiko, dokumental eta belaunaldi baten isla; iragan hurbil baten erretratu gogor baina ez manikeo, Yoyesen mitoa film bikain ez ezik, galdera latz ere bada: Nork hil zuen hura? Eta erantzun beldurgarria: "Guztiok hil genuen". (Beatrice Sartori. LA LUNA, EL MUNDO)

HELENA TABERNAREN "YOYES"-EN ESTATU MAILAKO ESTREINALDIAK IREKI ZITUEN ATZO LANZAROTEKO "SCREENING"-AK (KANARIAR prentsa, 1999ko abenduaren 17a)

ANA TORRENT ANTZEZLEAK YOYES KONPROMETITU ETA GIZATIAR BAT AGERTZEN DU (Rocío García, EL PAÍS, 1999ko abenduaren 17a)

YOYES-EN BIZITZA BIRSORTZEN DU FILM BATEK. Filmak auziaren alderdi guzti-guztiak ukitzen ditu. Emaitza: film arriskatu, baliente eta egiati bat, non une hunkigarri anitz baitira, bereziki Dolores Gonzalezen senitarteko giro dramatikoa agertzen dutenak (Borja Hermoso, EL MUNDO, 1999ko abenduaren 17a)

'YOYES'-ENA IZAN ZAIT ORAIN ARTEKO ANTZEZPENIK ZAILENA", dio Ana Torrentek (EL CORREO, 1999ko abenduaren 17a)

"YOYES"-EK IREKI DITU ESPAINIAR ZINEA EUROPARATZEKO JARDUNALDIAK. ANA TORRENT-EK HELENA TABERNAREN OPERA PRIMA AURKEZTU ZUEN ATZO LANZAROTEN. Filma horretan Yoyes-en pertsona alderdia erakusten da, eta, gainera, haren militante alderdia. (DIARIO SUR, 1999ko abenduaren 17a)

NAFAR ZUZENDARIAK BERE OPERA PRIMA AURKEZTU ZUEN LANZAROTEN ORAIN GUTXI. DATOZEN HILOTAN IZANGO DUGU HURA IKUSTEKO AUKERA: HELENA TABERNAk oraintsu bukatu du bere lehen filma: "Yoyes". Gaia: ETAko militante ohi ezagun bat, zeina ETAk hil baitzuen. Nafar zuzendaria pozik dago bere lanaren emaitzarekin, eta zer erantzun izango duen ikusteko irrikatzen. Helenak ezohiko pertsonaiekiko duen interesagatik aukeratu zuen Yoyes, eta haren libre izateko eta bere bizitza aldatzeko "ausardiak" erakarri zuen, batez ere. (Alicia Ezker, DIARIO DE NOTICIAS, 1999ko abenduaren 18a)

itzuli

"Egunkaria", 1999ko uda

"Yoyes"en atzean dagoen emakumea oso gertu sentitzen du

Helena Taberna altsasuarrak amaitu berri du Dolores Gonzalez Katarain Yoyes ETAko kidearen bizitza jasotzen duen filmaren errodajea. Lehen film luzea du hau, eta bost urte behar izan ditu egiteko. Yoyesen atzean dagoen pertsona ulertzea du xede Tabernak. Askok nahiago zukeen film hau egin ez balitz, zuzendariak uste duenez.

EGUNKARIA.- Nola sortu zitzaizun Yoyesen bizitza zinemara eramateko gogoa?
HELENA TABERNA.- Badakizu poetek zer esaten duten, poemak ez dituzula zuk aukeratzen, eurek zu baizik. Zehazki ez dakit zergatik etorri zaidan Yoyes. Ez nuen ezagutu, eta batzuetan harritu egiten nau munduan beste egitekorik ez banu bezala film honen alde egin dudan borrokak.
Bestalde, egia da ez dela gauza arraro bat ere, herri honetako emakume bat naiz, Yoyesen belaunaldi berekoa… Filma egiteko erabakia orain bost bat urte hartu nuen, eta ordutik filmaketa bukatu dudan artekoa izutzeko moduko ibilbidea izan da. Animalia batek bezala egin behar izan dut borroka egitasmo honen alde. Egia esan, kontu honekin hasi nintzenean ez nuen uste hainbeste kostatuko zitzaidanik.
E.- Zeintzuk izan dira borroka horiek?
HT.- Borrokak askok izan dira. Egitasmo hau serio eskutan hartu nuenean argi izan nuen aurrera egingo bazuen Europako sustengua behar zuela. Intuizio bat izan zen. Eta, horregatik, gidoiaren lehen zirriborroa gidoien esparruko Europako laguntzetara aurkeztu genuen, eta hor lehen laguntza jaso genuen. Horren ondorioz etorri dira beste laguntzak, EAEkoak lehenengo eta Madrilgoak ondoren. Baina film honek ez balu Europako Batasuneko laguntzarik izan, ez zen aurrera atera ahal izango.
E.- Europan laguntza lortzea erraza izan al da?
HT.- Gidoia aurkeztu nuenean nahiko lasai nengoen, bi arrazoirengatik: egitasmoa kalitatezkoa zelako eta Yoyesen historiaren tratamendua objektiboa delako. Bi gauza horiexek izan dira nire bi kezka nagusiak, eta benetan inporta izan zaizkidanak filmea egiterakoan.
E.- Zergatik Yoyes?
HT.- Yoyes tragedia greko garaikide bat da, eta, gainera, protagonista emakume bat da. Haren bizitza zinema hutsa da; osagarri guztiak ditu zinemara eramateko. Beste kultura batzuetan horrelako emakume bat balute aspaldi zuten zinemaratua. Bere garaiarekin engaiatutako emakumea da; bere pentsamendua eboluzionatuz doa; Yoyes feminista da emakumea bizitza publikoan bidea egiten hasten den garaian eta Euskal Herriaren aldeko borrokan engaiatuko da maila askotan, ez politikoan bakarrik. Horregatik guztiagatik erreferente unibertsal bat da. Yoyesen atzean dagoen emakumea nik oso gertu sentitzen dudan emakume bat da. Niri, estereotipoen gainetik, gizakia interesatzen zait; gizaki hori nola irits daitekeen gauzarik handienak eta miseria sakonenak egitera ulertzea.
E.- Zer kontatu duzu filmean? Biografia lineal bat al da?
HT.- Gidoiak lan handiak eman dizkit eta lan handia egin dut. Asko landutako gidoia izan da, eta alde askotatik jaso du onespena. Filmeak bi ildo narratibo ditu: bata denbora errealean kokatzen da, eta 1985ean Yoses Parisera iritsi eta hurrengo urtean Ordizian hiltzen duten arteko tartea betetzen du. Bestea -flashback modura sartuko da- 1973an hasten da, ETAn sartzen denean, eta 1979an erakundea uzten duenean amaitu. Bi lerro horiek harilkatuz doaz filmean zehar. Beste elementu batzuk ere badaude, Yoyesen bizitzaren azken urteko ingurunean garrantzi handia dutenak: GAL; ETA erakundea, zein bere bidean jarraitzen duen, eta prentsa.
E.- Non dokumentatu zara? Yoyesek idatzita utzi egunkarian, familian, lagunekin...?
HT.- Alde askotatik jaso dut informazioa. Diren eta ez diren artxibo guztiak arakatu ditugu. Liburua ere hartu dugu oinarritzat; senide batzuekin ere izan dugu harremana… Yourcenarrek, Adrianoren oroitzapenak liburuan esaten du harriek ere benetakoak behar dutela izan, eta nik ere maxima hori izan dut film hau egiterakoan. Filmean dauden pertsonaia guztiak errealak, benetakoak, autentikoak dira eta ezagutzen errazak dira, nahiz eta pertsona baten baino gehiagoren arteko nahasketatik ere jaio diren.
E.- Baina ez da dokumental bat. Non dago fikzioaren eta errealitatearen arteko oreka hori?
HT.- Bai egia da, ez dut dokumental bat egin nahi izan. Eta horregatik, adibidez, Yoyesen umea filmean ez da mutikoa, neskatoa baizik; bere familia ere aldatuta dago… Fikzioaren eremuan sartu nahi izan dut, nik pertsonaia horiek eta nire herriko garai hori ikusten dudan moduan adierazi nahi baitut. Baina dena erreala da filmean, eta horrek, uste dut, egiazko film bat egiten duela, bizitza bera bezain egiazkoa; egiazko jarrera batetik kontatutako bizitza puska bat baita.
E.- Hasieran esan duzun istorio objektibo bat egin nahi zenuela, baina ziurrenik gauzarik objektiboena subjektibotasun zintzo bat da. Azken finean zauden lekutik abiatzen zara.
HT.- Bai hori egia da, eta objektibotasuna ere faltsua izan daiteke. Baina zera nahi izan dut: hain inplikatuta egon ez daitezkeen lekutik gertaera historiko guztiak ikus ditzaten. Saiatu naiz barruan eta kanpoan egoten. Horrek zer esan nahi duen? Adibidez, diskurtso nagusia Yoyesen pertsonaiak badarama ere, gainontzeko pertsonaia guztiak Yoyesen inguruko bere ikuspuntua ematen dute. Baina, jakina, emakume horrekiko nire begirada da filmean agertzen dena, eta baita gure herriko garai oso garrantzitsu baten gaineko nire begirada ere. Eta buruan nuen filma egin dut. Ez dut inork manipula nazan utzi, eta hori sinarazi diet produktore izan direnei. Eta, beraz, egurra edo loreak niretzat behar dute izan. Eta benetan uste dut egin nahi nuen filma egin dudala.
E.- Nola islatu duzu Yoyesen pentsamendua? Haren pentsamenduaren bilakaera?
HT.- Beno, esan dezaket Yoyesen taupada sentitu dudala, hura ezagutzera iritsi naizela. Nik uste dut aurkezten dudan emakumea nahikoa hurbil dagoela Yoyesengadik. Ez da santu bat, ez eta demonio bat. Gizaki bat da, tentsio handiko uneak bizi izan dituena eta bere garaia oso modu indartsuan bizi zuena.
E.- Ana Torrent aktoreak egin du Yoyesena.
HT.- Anak bai fisikoki eta bai espiritualki badu Yoyesekin antzik. Bi hilabete aritu gara entseatzen aktoreekin, eta Ana bete-betean sartu da pertsonaian. Gainera, guztiok Oteizarekin bildu ginen eta Anarentzat euskal bihotzera sartzea bezala izan zen. Pentsa, gure ahokularietako bat Yoyesen komandokide izan zen, eta behin bazkaltzen geundela Yoyes deitu zion Anari.
E.- Zure lehen film luzea da.
HT.- Bai, eta, gainera, haur batekin eta zakur batekin ere egin dut lan, badakizu Hitchcockek zer esaten zuen: ez animaliarik ez haurrik filmaketan. Egia esan, film luzea egiten oso eroso sentitu naiz eta oso ondo aritu naiz lanean. Lehen luzea izateak ez dit arazo berezirik sortu.
E.- Zuzendari eta emakume. Horrek bestelako begirada bat ekar al lezake?
HT.- Beno, filmeak bitan banatzen dira, film onak eta film txarrak; berdin dio gizonek edo emakumeek eginak izatea. Eta nirea gustatuko litzaidake emakume batek zuzendutako film on bat izatea. Baina bai, uste dut emakumeok eman dezakegula beste begirada bat, beste ikuspuntu bat, nahiz eta zinema emakumezko zuzendarien eta gizonezko zuzendarien artean banatzea zentzugabea iruditzen zaidan.

volver